Con mèo còn được gọi là mèo nhà, thành viên thuần hóa của họ Felidae, bộ Carnivora, và là thành viên nhỏ nhất trong họ đó. Giống như tất cả các loài họ mèo, mèo nhà có đặc điểm là cơ thể thấp dẻo dai, đuôi dài giúp giữ thăng bằng, răng và móng vuốt đặc biệt giúp chúng thích nghi một cách đáng kinh ngạc với cuộc sống săn mồi. Mèo sở hữu những đặc điểm khác của họ hàng hoang dã của chúng là về cơ bản là loài ăn thịt, cực kỳ nhanh nhẹn và mạnh mẽ cũng như phối hợp vận động tinh tế.
Lịch sử thuần hóa loài mèo
Loài mèo xuất hiện lần đầu vào đầu Thế Pliocene (5,3 đến 3,6 triệu năm trước), và chúng tiếp tục tồn tại với rất ít thay đổi cho đến thời hiện đại.
Các nghiên cứu liên quan đến DNA ty thể (mtDNA) cho thấy rằng đã có hai dòng dõi của mèo. Một dòng (F. silvestris silvestris) xuất hiện ở Tiểu Á có thể xuất hiện sớm nhất là 6.400 năm trước và phân tán về phía bắc và phía tây vào châu Âu. Dòng khác xuất hiện ở Ai Cập vào khoảng từ 6.400 đến 1.000 năm trước khi phổ biến khắp Địa Trung Hải dọc theo những con đường thương mại trong khu vực.
Mối liên hệ sớm nhất được biết đến giữa mèo và con người bắt đầu từ ngành nông nghiệp ở Trung Đông , khoảng 9.500 năm trước. Một bộ xương mèo đi cùng với con người có niên đại vào thời điểm đó đã được phát hiện ở miền nam đảo Síp. Mặc dù một số nguồn lưu ý rằng phát hiện này cho thấy mèo đã trải qua một số mức độ thuần hóa ở địa điểm đó, các nguồn khác cho rằng mèo có thể đã được thuần hóa.
Bằng chứng hóa thạch được tìm thấy ở Trung Quốccó niên đại khoảng 5.300 năm trước đã tiết lộ rằng những con mèo có kích thước tương tự như mèo nhà hiện đại ăn các động vật ăn ngũ cốc nhỏ. Mặc dù nghiên cứu cho thấy rằng những con mèo này thực ra là mèo báo (Prionailurus bengalensis), được thay thế bằng mèo nhà hiện đại (F. catus) trước năm 3000 trước CÔNG NGUYÊN, nhưng phát hiện này cho thấy rằng con người đã cho phép mèo săn chuột và các loài gặm nhấm khác đe dọa kho ngũ cốc và có thể cả những loài gặm nhấm khác. Cho mèo ăn hoặc cho phép chúng ăn thức ăn thừa.
Mặc dù con mèo được tuyên bố là một con vật linh thiêng ở Ai Cập vào triều đại thứ 5 và thứ 6 (khoảng 2465–c. 2150 TCN), nó không nhất thiết phải được thuần hóa vào thời điểm đó. Rất có thể là Người Ai Cập cổ đại hợp tác với mèo vì họ nhận ra giá trị của nó trong việc bảo vệ kho thóc khỏi loài gặm nhấm. Tình cảm và sự tôn trọng của họ đối với loài săn mồi này đã dẫn đến sự phát triển của tôn giáo sùng bái mèo và thờ cúng mèo trong đền thờ. Tuy nhiên, không có ghi chép xác thực nào về việc thuần hóa sớm hơn năm 1500 trước CN.
Mặc dù tất cả các con mèo đều có ngoại hình giống nhau nhưng rất khó để tìm ra nguồn gốc của từng cá thể. Vì những dấu hiệu giống như mèo mướp xuất hiện trong các bức vẽ và xác ướp của mèo Ai Cập cổ đại nên ngày nayn hững chú mèo mướp có thể là hậu duệ của những con mèo thiêng liêng của Ai Cập. Mèo Abyssinian cũng giống hình ảnh và tượng của mèo Ai Cập. Mèo lông dài có màu sắc thường giống với các giống hỗn hợp, có lẽ đã được lai với các giống khác vào nhiều thời điểm. Mèo Manx không có đuôi, giống như mèo Sphynx không có lông và Devon Rex có lông xoăn, là một dạng đột biến. Trên thực tế, không có thông tin gì về tổ tiên của mèo Xiêm và không có loài mèo châu Á nào có thể đóng vai trò là tổ tiên.
Con mèo trong văn hóa
Con mèo từ lâu đã đóng một vai trò trong tôn giáo và phép thuật phù thủy. Trong Kinh thánh, “mèo” chỉ được nhắc đến trong Thư ngụy thư của Giê-rê-mi. Con mèo xuất hiện nổi bật trong các tôn giáo của Ai Cập, các nước Bắc Âu và nhiều khu vực khác nhau ở Châu Á. Người Ai Cập có một nữ thần đầu mèo tên là Bast (hay Bastet). Hàng ngàn con mèo xác ướp đã được phát hiện ở Ai Cập, thậm chí còn có xác ướp chuột, có lẽ là để cung cấp thức ăn cho mèo. Thường thì con mèo có liên quan đến phép thuật và phù thủy, và những mê tín về mèo là vô số. Trong suốt nhiều thời đại, có lẽ mèo đã bị ngược đãi tàn nhẫn hơn bất kỳ loài động vật nào khác. Đặc biệt, mèo đen từ lâu đã được coi là có sức mạnh huyền bí và là thú cưng của phù thủy.
Con mèo là nhân vật quen thuộc trong các bài đồng dao, truyện cổ tích, tục ngữ. Truyền thuyết người Anh về Dick Whittington và con mèo của ông là một nhân vật được yêu thích đặc biệt. Các nhà văn Théophile Gautier và Charles Baudelaire đã tỏ lòng tôn kính nó, và vào thế kỷ 20, Rudyard Kipling, Colette và TS Eliot đã viết về mèo, và nhà soạn nhạc người Anh Sir Andrew Lloyd Webber đã tạo ra vở kịch sân khấu nổi tiếng Cats.
Đặc điểm của loài mèo
Trọng lượng trung bình của mèo nhà dao động từ 2,7 đến 4,5 kg, mặc dù đối với những con mèo không thuần chủng, trọng lượng lên tới 12,7 kg không phải là hiếm. Chiều dài trung bình là 71,1 cm đối với con đực và 50,8 cm đối với con cái. Để phù hợp với thói quen ăn thịt, mèo có đường ruột đơn giản; ruột non chỉ dài gấp ba lần chiều dài cơ thể.
Lông mèo
Da của mèo, bao gồm lớp hạ bì và lớp biểu bì, sẽ tái tạo và chống lại nhiễm trùng một cách nhanh chóng. Các cơ dựng nhỏ, gắn vào các nang lông, giúp mèo có thể dựng lông khắp người. Vì vậy, mặc dù mèo là một loài động vật tương đối nhỏ nhưng nó có thể khiến kẻ thù sợ hãi bằng cách cong lưng, xù lông và rít lên.
Sự phối hợp của cơ bắp
Mèo là một trong những loài động vật có vú ăn thịt. Bộ não của chúng rất lớn và phát triển tốt. Mèo đi bằng ngón chân. Không giống như chó và ngựa, mèo đi hoặc chạy bằng cách di chuyển chân trước và chân sau cùng một bên, sau đó là chân trước và chân sau ở bên còn lại; chỉ có lạc đà và hươu cao cổ di chuyển theo cách tương tự. Cơ thể của mèo có độ đàn hồi tuyệt vời. Vì các đốt sống của cột sống được giữ với nhau bằng các cơ chứ không phải bằng dây chằng như ở người nên mèo có thể dài ra hoặc co lưng lại, uốn cong nó lên trên hoặc dao động dọc theo đường đốt sống. Cấu trúc của khớp vai cho phép mèo xoay chân trước theo hầu hết mọi hướng. Mèo là loài động vật có thân hình mạnh mẽ và phối hợp nhịp nhàng đến mức chúng gần như luôn tiếp đất bằng chân nếu bị ngã hoặc rơi từ trên cao xuống.
Móng vuốt
Có một cơ chế đáng chú ý là khả năng rút móng vuốt của mèo khi không sử dụng. Móng được rút lại hoặc mở rộng bằng cách xoay xương cuối của ngón chân, qua đầu xương tiếp theo. Động tác rút móng vuốt còn khiến các ngón chân dang rộng ra, khiến bàn chân rộng hơn gấp đôi bình thường và biến nó thành một vũ khí thực sự đáng gờm. Cơ chế bao bọc móng này có ở tất cả các loài thuộc họ mèo ngoại trừ loài báo. Mặc dù bản thân móng của chúng không có đầu dây thần kinh nhưng các mao mạch máu lại có ở phần bên trong.
Giác quan
Mèo thường có thói quen sống về đêm. Võng mạc của mắt mèo cực kỳ nhạy cảm với ánh sáng nhờ một lớp guanine, khiến mắt phát sáng vào ban đêm dưới ánh sáng mạnh. Bản thân đôi mắt lớn với con ngươi mở rộng hoặc co lại thành khe tùy theo mật độ ánh sáng, không phân biệt màu sắc rõ ràng. Mèo có mí mắt thứ ba, hay còn gọi là màng bắt chước.
Khứu giác của mèo, đặc biệt phát triển tốt ở mèo trưởng thành, rất quan trọng trong việc đánh giá thức ăn, do đó, mèo bị nghẹt mũi do bệnh tật có thể mất cảm giác thèm ăn hoàn toàn. Mèo có thể phân biệt mùi của các chất chứa nitơ (ví dụ như cá) một cách đặc biệt nhạy bén.
Cảm giác chạm rất nhạy bén ở mèo. Lông mày, ria mép, lông má và những chùm lông mịn trên tai đều cực kỳ nhạy cảm với sự kích thích rung động. Chức năng của râu chỉ được hiểu một phần; tuy nhiên, người ta biết rằng, nếu chúng bị cắt đứt, con mèo sẽ tạm thời mất khả năng hoạt động. Các ngón chân, bàn chân cũng như chóp mũi cũng rất nhạy cảm khi chạm vào.
Mèo cũng có thính giác nhạy bén. Tai của chúng có gần 30 cơ (so với 6 ở người). Kết quả là chúng có thể xoay chúng theo hướng có âm thanh nhanh hơn nhiều lần so với một con chó. Tai của mèo có khả năng tiếp nhận tần số siêu âm lên tới 85.000 rung động mỗi giây, vượt xa khả năng nghe của chó, vốn ghi nhận 35.000 rung động mỗi giây.
Con mèo ăn gì?
Mèo thích nghi để trở thành loài ăn thịt, thể hiện qua đường tiêu hóa và hàm răng của chúng. Mèo dùng răng nanh để bắt và giết con mồi, răng hàm để xé nhỏ thịt. Thiếu răng có bề mặt phẳng khiến nó không thể nhai hoặc gặm. Con mèo có ruột ngắn và dạ dày của nó tiết ra dịch tiêu hóa chủ yếu tác động lên thịt. Tuy nhiên, giống như tất cả các loài động vật ăn thịt, thỉnh thoảng mèo cũng ăn cỏ và các loại thực vật khác và một lượng nhỏ rau có thể vừa là thuốc nhuận tràng và vừa loại bỏ bóng tóc.
Mèo lấy chất dinh dưỡng, bao gồm cả độ ẩm, từ toàn bộ con mồi của chúng—do đó hầu hết mèo ít khát. Thức ăn khô dành cho vật nuôi, thiếu độ ẩm và chứa quá nhiều tinh bột, rất tiện lợi cho người nuôi nhưng có thể góp phần gây ra nhiều bệnh phổ biến nhất ở mèo. Ngoài ra, hải sản không được khuyến khích; nhiều con mèo bị dị ứng với nó và nó có thể bị nhiễm hóa chất độc hại.
Sinh sản của mèo
Mèo đạt đến độ tuổi sinh sản từ 7 đến 12 tháng. Một con cái có thể động dục tới năm lần một năm. Khoảng thời gian này có thể kéo dài khoảng năm ngày, con mèo sẽ “gọi” hoặc gầm gừ không liên tục. Thời gian mang thai của mèo trung bình từ 63 đến 65 ngày và quá trình sinh nở thường kéo dài khoảng hai giờ. Sự ra đời thường được gọi là mèo con, và mỗi lần sinh được gọi là lứa. Số lứa trung bình là bốn; tuy nhiên, mèo Abyssinian thường có ít hơn, mèo Xiêm nhiều hơn.
Mỗi chú mèo con được sinh ra trong một túi ối riêng biệt và thường bị vỡ ra khi mới sinh. Nếu không, mẹ sẽ xé vỡ nó. Mèo mẹ cũng cắt dây rốn và ăn nhau thai. Những chú mèo con sinh ra đã bị mù, điếc và bất lực, cũng như nhiều loài động vật ăn thịt khác; các giác quan của chúng bắt đầu hoạt động 10 hoặc 12 ngày sau khi sinh. Ngay sau khi sinh, mèo mẹ liếm mèo con; hành động này làm sạch chúng và giúp kích thích sự lưu thông của chúng. Mèo con khi mới sinh không có màu sắc đặc biệt và nhiều con không có được các dấu hiệu và màu sắc đặc trưng trong nhiều tuần.
Không giống như mèo rừng mỗi năm sinh sản một lần, mèo nhà có khả năng sinh sản tới ba lứa mỗi năm.
Những con mèo đã được thiến sống lâu hơn những con không được thiến, một phần vì chúng ít muốn đi lang thang hơn. Tuổi thọ trung bình của mèo là 10 đến 15 năm; con mèo già nhất được ghi nhận đã 38 tuổi.
